سفارش تبلیغ
صبا ویژن

قواعد عربی

یادداشت ثابت - جمعه 94/6/21 12:58 عصر| | نظر

 

نویسنده: رضا عطائی - 1392/4/1

انواع جمله :

1- جمله ی اسمیه : جمله ای است که با اسم شروع شده باشد .   مانند : اللهُ   عَلیمٌ  -  عَلیٌّ  ذَهَبَ اِلی المدرسة ِ

2- جمله ی فعلیه : جمله ای است که با فعل شروع شده باشد . مانند : جاءَ الحَقُّ

 

مبتدا و خبر

مبتدا : اسم مرفوعی است که در ابتدای جمله واقع می شود و خبری به آن نسبت می دهیم .

خبر  : همان نسبتی است که به مبتدا داده می شود .

مانند : اللهُ  عَلیمٌ            اللهُ : مبتدا و مرفوع                عَلیمٌ : خبر و مرفوع            

اقسام خبر :

1- خبر مفرد :    که گاهی بصورت مشتق  مانند : سَعیدٌ     مُجتَهِدٌ     می آید

                         و گاهی بصورت جامد   مانند :  هذا       قَلَمٌ

2- خبر جمله :   که گاهی بصورت جمله ی فعلیه  مانند : سَعیدٌ  خَرَجَ مِنَ المدرسةِمی آید .

 سَعیدٌ : مبتدا و مرفوع                خَرَجَ : خبر جمله فعلیه محلا مرفوع    توجه :  جمله فعلیه ای که خبر واقع شده دوباره

 ترکیب می گردد  خَرَجَ : فعل و فاعل آن ‹‹هو مستتر ››        مِنَ المدرسةِ : جار و مجرور 

                        و گاهی بصورت جمله ی اسمیه   مانند : ‹‹  سَعیدٌ   اَخُوهُ   عالِمٌ  ››

3- خبر شبه جمله :  که گاهی به صورت جار و مجرور مانند : ‹‹ سَعیدٌ    فی المدرسةِ  ›› می آید و

                               گاهی به صورت ظرف  مانند : سَعیدٌ   تحتَ الشَّجرةِ

 

تذکر1 : ویژگی مبتدا و خبر  :  همیشه مبتدا و خبر مرفوع هستند .

تذکر 2 : اعراب کلمات مبنی و جمله ها  و شبه جمله ها هرگاه نقشی را ایفا کنند   ‹‹ محلی  ›› می باشد .

مانند : اَنتَ   مسؤولٌ عَن عملِکَ      انت : مبتدا مَحَلّاً مرفوع     مسؤول : خبر و مرفوع

           النّجاحُ   فِی الاجتهادِ                      النجاح : مبتدا و مرفوع                  فی الاجتهاد : خبر محلا مرفوع

           الغَریقُ یَتَشَبَّثُ بِکُلِّ حشیشةٍ            الغریق : مبتدا و مرفوع                   یتشبث : خبر جمله فعلیه محلاً مرفوع       

تذکر 3  : اگر خبر جمله ی فعلیه باشد باید فعل با مبتدا در عدد و جنس مطابقت کند .

              ( یا اینکه باید فاعل ضمیری باشد که با مبتدا مطابقت کند . )     

المؤمِنُ یَدخُلُ الجنةَ               المؤمنةُ تَدخُلُ الجنةَ

المؤمِنانِ یَدخُلانِ الجنةَ              المؤمنتانِ تَدخُلانِ  الجنةَ

المؤمِنُونَ یَدخُلُونَ الجنةَ              المؤمناتُ یَدخُلْنَ الجنةَ

                                                                                                                               موفق باشید (عطائی )

20


نظرات (0)




نویسنده: رضا عطائی - 1392/4/6

مشتقات

اسم از جهتی به جامد و مشتق تقسیم می شود

1- مشتق : کلمه ایست که از کلمه ی دیگری گرفته شده باشد . مانند : ناصِرٌ ( از نَصَرَ )  و  سَمِیعٌ ( از سَمِعَ )

2- جامد : کلمه ایست که از کلمه ی دیگری گرفته نشده باشد . مانند: قلم ، شمس ، بحر ، جبل ، سحاب

انواع مشتقات عبارتند از :  1- اسم فاعل  2- اسم مفعول 3- صفه مشبهه  4- اسم تفضیل  5- صیغه ی مبالغه

6- اسم زمان  7- اسم مکان  8- اسم ابزار

 

اسم فاعل : اسمی است که بر کننده ی کاری دلالت می کند .

روش ساخت :

1- از ثلاثی مجرد :   اسم فاعل از ثلاثی مجرد بر وزن فاعل ساخته می شود . مانند :  نَصَرَ        می شود :        ناصِرٌ

2- از ثلاثی مزید : اسم فاعل از ثلاثی مزید از مضارع فعل مورد نظر بدین ترتیب ساخته می شود.

الف : حرف مضارعه را از اول فعل مضارع برمی داریم و به جای آن مـُـ   ( میم مضموم ) می گذاریم .

ب    : حرف ماقبل آخر را مکسور ( ـــِ ) می نماییم مانند :  یَنتَصِرُ          می شود :            مُنتَصِرٌ

ترجمه :

اسم فاعل معمولا معادل صفت فاعلی یا اسم فاعل در زبان فارسی است صفت فاعلی در زبان فارسی دارای پسوند هایی از قبیل  ( نده ، ا )  می باشد .

مانند : بیم دهنده ، دانا      مُنذِرٌ ( بیم دهنده )        عالِمٌ ( دانا )     مُنتَصِرٌ ( یاری کننده )

 

اسم مفـعول : اسمی است که بر کسی یا چیزی که فعل بر او واقع شده دلالت می کند .  

روش ساخت :

1- از ثلاثی مجرد :   اسم مفعول  از ثلاثی مجرد بر وزن مَفعُول  ساخته می شود . مانند :  نَصَرَ           می شود :        مَنصُورٌ

2- از ثلاثی مزید : اسم مفعول  از ثلاثی مزید از مضارع فعل مورد نظر بدین ترتیب ساخته می شود.

الف : حرف مضارعه را از اول فعل مضارع برمی داریم و به جای آن مـُـ   ( میم مضموم ) می گذاریم .

ب    : حرف ماقبل آخر را مفتوح  ( ــَـ ) می نماییم مانند :  یَنتَصِرُ           می شود :           مُنتَصَرٌ

ترجمه :

اسم مفعول  معمولا معادل صفت مفعولی یا اسم مفـعول در زبان فارسی است در ترجمه ی اسم مفعول در زبان فارسی گاهی از  پسوند   ( شدن  ) یا  پیشوند  (  مورد ) استفاده می کنیم  .

مانند : بیم داده شده ، مورد اعتماد      مُنذَرٌ ( بیم داده شده  )          مُنتَصَرٌ ( یاری شده )     مُحتَرَم ٌ  ( مورد احترام )مُعْتَمَدٌ ( مورد اعتماد)

9

صفت مشبهه : اسمی است که بر دارنده ی حالت و صفت ثابت و دائمی ، دلالت می کند .

 مانند : شَریفٌ   ،  فَرِحٌ

روش ساخت :

صفت مشبهه در ثلاثی مجرد وزن خاصی ندارد و اصولا هر کلمه ای که معنی صفتی ثابت و نفسانی دهد . صفت مشبهه است . و بیشتر بر وزن های زیر می آید.

1- فَعِیلٌ : کَرِیمٌ ( بزگوار )  حَزِینٌ ( غمگین )  عَلِیمٌ ( دانا )   قَدِیرٌ ( توانا ) سَمِیعٌ ( شنوا ) بَصیرٌ ( بینا )

2- فَعَلٌ   : حَسَنٌ  ( نیکو ) یَبَسٌ ( خشک ) بَطَلٌ ( قهرمان ) 

3- فَعِلٌ   : فَرِحٌ   (شادمان )  حَذِرٌ ( بیمناک )

4- فَعْلٌ   : صَعْبٌ  ( دشوار ) سَهْلٌ ( آسان ) شَیْخٌ ( پیرمرد )

5- فَـعلان که مؤنث آن فَعلَی می شود .مانند : عَطشان ( مرد تشنه )  عَطشَی ( زن تشنه )

6- اَفعَل که مؤنث آن فَعلَاء می شود . و این وزن بر رنگ و عیب دلالت می کند مانند   اَحمَرُ  -  حَمرا ء  (قرمز ) اَبکَمُ –بَکماء  ( لال )  

7- فُعْلٌ  :  حُلْو ( شیرین )  ، حُرّ   ( آزاد )

8- فِعْلٌ : صِفْر   ( خالی )  ، خِمْل (  خالص )

تذکر : صفات مطلق یا ساده ی زبان فارسی اغلب در زبان عربی صفت مشبهه هستند.

 

اسم تفضیل : اسمی است که بر فزونی صفتی بر غیر دلالت می کند . مانند : اَعلَمُ ( داناتر )

عَلِیٌّ اَعلَمُ مِن سَعیدٍ .  علی از سعید دانا تر است . در این مثال به زیادی و فزونی صفت علم در علی بر سعید اشاره دارد .

روش ساخت :

اسم تفضیل از ثلاثی مجرد بر وزن  اَفعَل  برای مذکر و بر وزن فُعْلَی  برای مؤنث می آید .

 

ترجمه :

اسم تفضیل اگر بعدش (مِن)  باشد معنای صفت تفضیلی فارسی را می دهد .

 مانند . عَلِیٌّ اَکبَرُ مِنْ سَعِیدٍ . ( علی بزرگتر از سعید است ).

و اگر بدون (مِن)  بکار رود معنای صفت عالی فارسی را خواهد داد

مانند : اَعظَمُ العِبادَةِ اَجراً اَخفاها ( عظیم ترین عبادتها از نظر اجر و پاداش مخفی ترین آنهاست . ) 

اَشجَعُ النّاسِ ( شجاع ترین مردم ) 

10

صیغه ی مبالغه

صیغه ی مبالغه : اسمی است که بر بسیار انجام دهنده ی کاری یا بسیار دارنده ی صفتی دلالت می کند .

 روش ساخت :

 صیغه مبالغه نیر مانند صفت مشبهه قاعده و وزن خاصی ندارد و بیشتر بر اوزان زیر می آید .

1- فَعّالَة : مانند : عَلّامِة  ( بسیار دانا ) فَهّامِة ( بسیار با فهم )

2- فَعّال : مانند : صَبّار  ( بسیار شکیبا ) وَهّاب ( بسیار بخشنده )

3- فَعُول  : مانند : صَبُور ( پر صبر )

4- فِعِّیل : مانند : صِدِّیق ( بسیار با صداقت )

 

تذکر : مذکر و مؤنث در صیغه ی مبالغه غالبا یکی است و چنانچه تائی ( ة ) در آخر آن در آید علامت مؤنث بودن

نیست بلکه دلالت بر (کثرت مبالغه ) دارد . مانند :  عَلّامِة  ( بسیار دانا ) فَهّامِة ( بسیار با فهم )

 

اسم زمان و مکان

اسم زمان ومکان : اسمی است که بر مکان و زمان  وقوع فعل دلالت می کند .

مانند : مَسجِد  (محل سجده)  مَنزِل  ( محل فرود آمدن )  مَشرِق ( محل و زمان تابش )

 

روش ساخت :

اسم زمان و مکان از ثلاثی مجرد دو وزن دارد.  1- مَفعَل  2- مَفعِل

1- مَفعِل : و آن در صورتی است که مضارعش مکسور العین ( یَفعِلُ  )  باشد .

مانند :       یَجلِسُ    می شود:               مَجلِس                         یَنزِلُ       می شود :            مَنزِل

2- مَفعَل  : و آن در صورتی است که مضارعش مفتوح العین یا مضموم العین( یَفعَلُ -  یَفعُلُ )  باشد  .

                 ( یَطبَخُ        می شود                مَطبَخ   )                                    ( یَشرَبُ         می شود            مَشرَب)

 

تذکر : برخی از افعال اسم زمان و مکان آنها استثناءاً  به جای مَفْعَل بر وزن مَفْعِل می آید .

مانند : یَسجُدُ        می شود:             مَسجِد                یَقرُبُ     می شود:                   مَغرِب

 

11

اسم آلت یا (  ابزار )

اسم ابزار : اسمی است که بر آلات و ابزار فعل دلالت دارد .مانند : مِفتاح ( کلید )     مِقراض  ( قیچی )

روش ساخت :

اسم ابزار ار ثلاثی بر سه وزن آمده است :

 1- مِفعَل : مانند : مِبرَد  ( سوهان )  مِعبَر ( پل ) مِخلَب  ( چنگال )

2- مِفعَلَة :  مِکنَسَة ( جاروب ) مِطرَقَة ( چکش )  مِروَحَة ( بادبزن )

3- مِفعال : مِصباح ( چراغ )   مِفتاح  ( کلید ) مِسمار  ( میخ )

 

( اسم آلت که بر آلت دال است                       مِفعَل و مِفعَلَه و مِفعال است . )

 


پیوند‌ها

Online User