فعل:
فعل ماضی : بر انجام کار یا پدید آمدن حالتی در زمان گذشته دلالت می کند .
مانند : کَتَبَ ، ضَرَبَ ، قَرُبَ
صرف 14 صیغه ی فعل ماضی ِ ‹‹ ذَهَبَ ›› با ترجمه ی آن :
مذکر مؤنث مذکر مؤنث
مفرد ذَهَبَ ذَهَبَتْ رفت ذَهَبْتَ ذَهَبْتِ رفتی ذَهَبْتُ رفتم
مثنی ذَهَبا ذَهَبَتا رفتند ذَهَبتُما ذَهَبْتُما رفتید ذَهَبْنا رفتیم
جمع ذَهَبُوا ذَهَبْنَ ذَهَبْتُم ذَهَبْتُنَّ
غائب مخاطب متکلم
تذکر : فعل ماضی با ‹‹ ما ›› منفی می شود . مانند : مَا ذَهَبَ : نرفت مَا قَرَأ َ : نخواند .
فعل مضارع : بر انجام کار ی یا پدید آمدن حالتی در زمان ‹‹ حال یا آینده›› دلالت می کند .
مانند : یَجْلِسُ ، یَقْرَأُ ، یَذْهَبُ ، یَحْزَنُ
صرف 14 صیغه ی فعل مضارع ‹‹ یَذْهَبُ ›› با ترجمه ی آن :
مذکر مؤنث مذکر مؤنث
مفرد یَذْهَبُ تَذْهَبُ می رود تَذْهَبُ تَذْهَبِینَ می روی اَذْهَبُ می روم
مثنی یَذْهَبانِ تَذْهَبانِ می روند تَذهَبانِ تَذْهَبانِ می روید نَذْهَبُ می رویم
جمع یَذْهَبُونَ یَذْهَبْنَ تَذْهَبُونَ تَذْهَبْنَ
غائب مخاطب متکلم
نکته مهم : فعل های ماضی ثلاثی مجرد بر یکی از سه وزن : ‹‹ فَعَلَ ، فَعِلَ ، فَعُلَ ›› و فعل های مضارع ثلاثی مجرد
نیز بر یکی از سه وزن : ‹‹ یَفْعَلُ ، یَفْعِلُ ، یَفْعُلُ ›› می آید .
تذکر : در فعلهای ماضی و مضارع ثلاثی مجرد، ماضی را با حرکت نوشته و حرکت عین الفعل مضارع را روی خط تیره
مشخص می نمایند . مانند : ذَهَبَ -َ کَتَبَ -ُ
نکته : اگر بخواهیم فعل مضارع فقط معنای آینده دهد حرف ‹‹ سین یا سوف›› را بر سر آن می آوریم .
مثل : سَیَکْتُبُ ( بزودی خواهد نوشت ) سَوفَ یَکْتُبُ ( خواهد نوشت )
فرق ‹‹ سین و سوف ›› در این است که سین بر آینده ی نزدیک و سوف بر آینده ی دور دلالت می کند .
فعل نفی : به فعلی گفته می شود که بر انجام نگرفتن کاری یا پدید نیامدن حالتی دلالت کند
مانند : لایَذْهَبُ ( نمی رود ) لایَکْتُبُ ( نمی نویسد )
طریقه ی ساخت : لا + فعل مضارع
تذکر : اگر در فعل نفی به جای ‹‹ لا ›› ‹‹ ما ی نافیه ›› گذاشته شود باز معنای نفی می دهد ولی به آن فعل نفی نمی گویند.
2
صرف 14 صیغه ی‹‹ فعل نفی ›› با ترجمه ی آن :
مذکر مؤنث مذکر مؤنث
مفرد لا یَذْهَبُ لا تَذْهَبُ نمی رود لا تَذْهَبُ لا تَذْهَبِینَ نمی روی لا اَذْهَبُ نمی روم
مثنی لا یَذْهَبانِ لا تَذْهَبانِ نمی روند لا تَذهَبانِ لا تَذْهَبانِ نمی روید لا نَذْهَبُ نمی رویم
جمع لا یَذْهَبُونَ لا یَذْهَبْنَ لا تَذْهَبُونَ لا تَذْهَبْنَ
غائب مخاطب متکلم
فعل نهی : ( امر منفی ) بر بازداشتن از انجام کاری یا پدید آمدن حالتی دلالت می کند .
طرز ساخت : ‹‹ لا ›› قبل از فعل مضارع آورده و ضمه و نون های آخر را ( به استثنای نون جمع مؤنث ) حذف
می کنیم . مانند : لاتَذْهَبْ : ( نرو ) لا تَکْتُبْ ( ننویس )
صرف 14 صیغه ی فعل نهی با ترجمه ی آن :
مذکر مؤنث مذکر مؤنث
مفرد لا یَذْهَبْ لا تَذْهَبْ نرود لا تَذْهَبْ لا تَذْهَبِی نرو لا اَذْهَبُ نروم
مثنی لا یَذْهَبا لا تَذْهَبا نروند لا تَذهَبا لا تَذْهَبا نروید لا نَذْهَبُ نرویم
جمع لا یَذْهَبُوا لا یَذْهَبْنَ لا تَذْهَبُوا لا تَذْهَبْنَ
غائب مخاطب متکلم
فعل امر : بر طلب انجام کاری دلالت می کند .
فعل امر 14 صیغه دارد ، ‹‹ 6 صیغه ی غائب و 2 صیغه ی متکلم ›› را امر به لام یا امر غائب و 6 صیغه ی مخاطب
را امر به صیغه یا امر حاضر یا امر مخاطب می گویند
طریقه ی ساخت امر غائب :
1- در اول فعل مضارع ‹‹ لـ ِ›› آورده می شود 2- ضمه ها و نون های آخر را ( به استثنای نون جمع مؤنث ) حذف
می کنیم . مانند : لِیَذْهَبْ : ( برود) لِیَکْتُبْ ( بنویسد)
صرف 8 صیغه ی امر غائب :
مذکر مؤنث مذکر مؤنث
مفرد لیَذْهَبْ لتَذْهَبْ برود ------- -------- لاَذْهَبْ بروم
مثنی لیَذْهَبا لتَذْهَبا بروند ------ -------- لنَذْهَبْ برویم
جمع لیَذْهَبُوا لیَذْهَبْنَ ------ --------
غائب مخاطب متکلم
تذکر : حرکت حرف ‹‹ لـِ ›› در هنگام تلفظ ساکن می شود . فَلْیَنْظُرْ
3
طریقه ی ساخت امر مخاطب :
1- از مضارع مخاطب ساخته می شود ضمه ها و نون های آخر را ( به استثنای نون جمع مؤنث ) حذف می کنیم .
2- حرف مضارعه رانیز حذف می کنیم اگر در فعلی حرف بعد از حرف مضارعه ساکن بود چون ابتدا به ساکن
محال است لذا یک همزه در اول صیغه ها می آوریم .
حرکت همزه ‹‹ ضمه›› است اگر حرکت بعد از حرف ساکن ‹‹ ضمه ›› باشد .
حرکت همزه ‹‹ کسره ›› است اگر حرکت بعد از حرف ساکن ‹‹ کسره یا فتحه ›› باشد .
مانند : تَذْهَبُ ← اِذْهَبْ
صرف 6 صیغه ی امر حاضر :
مذکر مؤنث مذکر مؤنث
مفرد ------ ------- اِذْهَبْ اِذْهَبِی نرو ----------
مثنی ------- ------- اِذْهَبا اِذْهَبا نروید ----------
جمع -------- ------- اِذْهَبُوا اِذْهَبْنَ
غائب مخاطب متکلم
لازم - متعدی :
لازم : فعلی است که معنای آن با فاعل تمام می شود مانند : ‹‹ جَلَسَ عَلِیٌّ ›› . علی نشست .
متعدی : فعلی است که علاوه بر فاعل به مفعول نیز نیاز دارد . ‹‹ کَتَبَتْ التِّلمِیذَة ُرِسالَة ً ›› دانش آموز نامه ای را نوشت
راهنمایی : فعلی که یکی از دو سؤال ‹‹ چه کسی را ؟ ›› یا ‹‹ چه چیز را ؟ ›› را برای ما مطرح کند متعدی است .
مانند : ضَرَبَ : زد ‹‹ چه کسی را ؟ ›› صَنَعَ : ساخت ‹‹ چه چیز را ››
